C-A 15-3 ve Meme Kanseri

C-A 15-3 ve meme kanseri

CA 15-3, MUC-1 geninin ürünü olan bir protein olup, hücrelerin birbirine tutunması, bağışıklık ve metastazdan sorumludur. Sağlam meme dokusuna göre, MUC-1 geni kanserli meme dokusunda daha yüksek konsantrasyonda bulunur. Bu nedenle, bu genin ürünü olan  CA 15-3 proteini meme kanserinde en sık kullanılan serum işaretidir. Serumda ölçülen konsantrasyonu >25 U/ml ise yüksek kabul edilir.

Serum CA 15-3 düzeyi, meme kanserli hastaların ortalama yalnız %31’inde yüksektir.

Peki neden hepsinde değil?

Çünkü CA 15-3 düzeyi tümör kütlesinin büyüklüğü ile orantılıdır: Evre 1’deki, yani tümörün 15 mm’den küçük olduğu hastaların yalnız %5‘inde yüksek bulunurken, Evre 2‘deki hastaların %29’unda, Evre 3’teki hastaların %32’sinde, Evre 4’deki, yani organ metastazları olan hastaların %95’inde yüksektir. Tümör kütlesinin büyüklüğü ile ilişkisinden dolayı, CA 15-3’ün meme kanserli hastalarda yüksek bulunması genellikle hastalığın kötü gidişatına işarettir.

Meme kanserli hastalardaki serum CA 15-3 düzeyi tedavi öncesinde ve tedavi sonrası takiplerde farklı anlamlar taşır:

(1) Tedavi öncesinde: CA 15-3’ün 40 U/ml üzerinde olması, kural olmamakla birlikte, tümör kütlesinin büyük, tümör hücrelerinin saldırganlığının (grade) yüksek olduğunu, lenf nodlarına yayılım olduğunu, steroid reseptörlerinin (östrojen ve projesteron reseptörleri) negatif olduğunu, yani hastalığın ileri evre olduğunu düşündürür.

Meme kanseri tanısı konan her hastada tedavi öncesinde CA 15-3 bakılmalıdır!. çünkü tedavi öncesi değerlerin tedavi sonrası dönemde referans olarak kullanılması gerekmektedir.

(2) Tedavi sonrası takiplerde CA 15-3, bölgesel nükslerin ve uzak metastazların araştırılmasında yararlıdır. Bölgesel nüks (meme ve çevresi, örneğin göğüs duvarı) tespit edilen meme kanserli hastaların %7’sinde, diğer organlarda metastaz tespit edilen meme kanserli hastaların ise %95-96’sında CA 15-3 düzeyi yüksek bulunmaktadır.       CA 15-3 düzeyi 86 U/ml üzerinde olduğunda organ metastazı olasılığının %100 olduğu bildirilmiştir.

Meme kanserinde organ metastazları en sıklıkla kemikler, akciğer ve karaciğerde beklenir. CA 15-3’ün yüksek olması halinde kemik sintigrafisinde genellikle kemik metastazı gösterilir ancak CA 15-3’ün normal olması kemik metastazı olmadığı anlamına gelmez. Kemik sintigrafisi normal ve CA 15-3 düzeyi de normal ise kemik metastazı olmadığı söylenebilir.  Başka bir deyişle, CA 15-3 düzeyi tayini kemik sintigrafisinin yerini tutamaz ancak kemik sintigrafisi yapılamayacak ise kemik metastazı olasılığının değerlendirilmesinde yararlı olabilir.

Meme kanserli hastada tedaviye başlandıktan sonraki birkaç hafta içinde CA 15-3 düzeyinin artması beklenen bir durumdur ve hastalığın ilerlediği şeklinde yorumlanmamalıdır!

Tedavi sonrası takipte, CA 15-3 düzeyinin zaman içinde tedricen artması ya da azalması, tek bir CA 15-3 değerine göre çok daha anlamlıdır. Tedricen artma hastalığın ilerlediği (nüks ya da uzak organ metastazı), tedricen azalma ise hastalığın gerilediği (tedaviye yanıt alındığını) anlamına gelir. Ardışık ölçümlerde CA 15-3 düzeyinde önceki değere göre %25’den daha yüksek oranda artma hastalığın ilerlediğini, %25’ten daha yüksek oranda azalma hastalığın tedaviye yanıt verdiğini (gerilediği), %25’ten daha az oranda azalma ise hastalığın stabil kaldığını düşündürür. Tabii ki bu dönemde bulunun CA 15-3 yüksekliklerinin anlamlı olabilmesi için tedavi öncesindeki CA 15-3 düzeylerinin bilinmesi ve referans alınması gereklidir! Tedavi öncesinde bakılmamışsa, CA 15-3’ün  tedavi sonrası takipte kullanılabilmesi çok zordur!

Organ metastazı olan hastalarda CA 15-3 pozitif (>25 U/ml) ise 1 ay sonraki testte artma olasılığı %52, 3 ay sonraki testte artma olasılığı %85, 6 ay sonraki testte artma olasılığı ise %96’dır. Yani, meme kanseri tedavisi sonrası takipte olan bir hastada testin 1 aydan önce tekrarlanması pek anlamlı değilken, 6 aydan uzun test aralıkları da uygun görünmemektedir.

Tedavi sonrası takipte CA 15-3 genellikle CEA ile birlikte kullanılır ise de hassasiyeti CEA’dan daha yüksektir.

CA 15-3, MEME KANSERİ TARAMASINDA KULLANILMALI MI?

CA 15-3 organa spesifik (özgül; seçici) bir antijen olmadığı gibi yalnız kötü huylu hastalıklara (kansere) da spesifik değildir. Yani, iyi ya da kötü huylu başka organ hastalıklarında da CA 15-3 düzeyi yükselebilir (yumurtalık kanserinde %46, karaciğer kanserinde %43i, akciğer kanserinde %26 sıklıkla, karaciğer sirozu, sarkoidoz, tüberküloz ve SLE-sistemik lupus eritomatosis- gib hastalıklarda %7-17 arasında değişen sıklıklarla). İyi huylu meme hastalıkları olan bireyler arasında %9 sıklıkla CA 15-3 düzeyi yüksek ölçülür. Dahası, tamamen sağlıklı bireylerin %2 kadarında da CA 15-3 düzeyi yüksek bulunur.

Bu nedenle, hiçbir şikayeti ya da bulgusu olmayan sağlıklı kadınlarda, örneğin rutin menopoz takipleri sırasında meme kanseri tarama metodu olarak kullanılmamalıdır!

Ailesinde meme kanseri olması nedeniyle yüksek risk grubunda olan kadınlarda da CA 15-3’ün tarama metodu olarak kullanılması yanlıştır!